Op vrijdag 6 november 2015 arriveerden vier Japanners op Schiphol. De volgende zaterdagochtend al gingen Kei Shichiri en Osamu Sakamoto met Romke Kleefstra en Chris Bakker naar de Deelen. Rei Hayama en Takashi Makino gingen met mij, Jan Kleefstra, naar het Lege Midden van Fryslân, het gebied tussen Akkrum en De Veenhoop. Drie Japanse filmmakers en een schaduwspeler, die alle vier hun beelden en inspiratie uit de natuur halen, voor het eerst van hun leven in Friesland.
Het gedachtegoed van Kening was ze mee gegeven. Dat verhaal kwam hen overigens bekend voor. Overal in de wereld, zo ook in Japan, speelt de aantasting van de cultuurhistorische en natuurlijke landschappen ten kosten van de biodiversiteit, de culturele diversiteit en het welzijn van de mens. In Japan gaan rijstvelden teloor vanwege andere producties en de aanleg van infrastructurele werken, waardoor de relatie tussen gemeenschappen en het omliggende land wordt verstoord en herinneringen worden aangetast.
Ik reed met Rei en Takashi de Soarremoarrepolder binnen. Ik zei ze mij te vragen om te stoppen als ze wilden filmen. Maar ik hoorde niks. Ze staarden wel naar buiten, maar namen ook geen foto’s. Ik stopte bij de Botmar om naar het fluiten van de Smienten te luisteren, maar de wind was te sterk en het achtergrondlawaai maakte dat we maar spaarzaam gefluit konden horen. Ik reed verder temidden industrieel weidelandschap en er gebeurde niks. Het was vooral grijs, winderig en leeg.
Tot ze me vroegen of ik ze naar natuurgrond wilde brengen. Ik was al van plan naar de Kraanlannen bij De Veenhoop te gaan en daar met ze te wandelen, vooral ook om te laten zien hoe hoog natuurgronden inmiddels boven de aangrenzende agrarische gronden zijn uitgetild. We waren daar nu vlakbij, dus bracht ik ze naar De Kraanlannen. Van een rondwandelen kwam niks terecht. In de eerste 100 m filmden ze twee uren lang. Toen waren de batterijen leeg en waren ze moe. En ze wilden al beginnen met editen. De volgende dag wilden ze terug om het deel met het moerasbos te filmen. Toen we de dag erna opnieuw het gebied in liepen, was er nog even zon en was het licht en de beleving totaal anders. Het was moeilijk om ze mee te krijgen naar het bos, waar ze uiteindelijk ook uren hebben gefilmd. Tot slot hadden ze me nog gevraagd ze naar een meer te brengen. Dat werd mijn favoriete Sneekermeer. Ze werden overrompeld door de beweging van het water en het riet, maar vooral de krachtige energie die van het meer in hen doordrong.
Ik worstelde met het feit dat er geen stukje weiland was gefilmd. Hoe kreeg ik het Kening verhaal nog in de films. Nu was er alleen maar natuur gefilmd en niet het weidelandschap zoals dat vrijwel dood aan onze voeten ligt. Hoe gingen ze het verhaal van Kening laten zien. Ik vroeg ze waarom ze geen weilanden hadden gefilmd. Ze zeiden dat ze dat wel hadden geprobeerd, maar dat het ze niet was gelukt. Het weidelandschap liet hen niet toe. Ze konden er simpelweg niet bij komen. Het voelde alsof er een muur stond tussen hen en het weidelandschap. Daarom hadden ze mij gevraagd hen naar natuurgrond te brengen. Die was vriendelijker en liet hen toe om er in rond te dwalen en te filmen.
Daar was dus het Kening verhaal. Niet in de film, maar juist buiten de film, omdat het weidelandschap hen niet had toegelaten. Zover is het al gekomen. We hebben de gronden inmiddels zodanig aangetast, dat ze de mens niet meer toelaten. Ze hebben de mens buiten gesloten. Wij, die van kinds af aan iedere dag met hen samen leven, zien dat wel, maar voelen dat anders, omdat ze een deel van onszelf is. Voor de Japanners was dit de eerste keer en zij waren volledig buiten gesloten. Wel zeiden ze dat als ze hier een paar weken zouden ronddwalen, dat ze dan misschien wel een opening zouden vinden, maar in de paar dagen die ze er waren, bood het land hen die opening niet. Ik was totaal verbijsterd en voelde meteen de muur, waartegen ik al die jaren mijn hoofd blijkbaar dag in dag uit heb gestoten, terwijl de gronden deden alsof ik nog steeds op wat voor manier dan ook contact met hun ziel had.
Kei Shichiri ondertussen had vooraf de wens uitgesproken ook Friese mensen te willen filmen. Hij wilde niet alleen natuur filmen. Hij is dagenlang niet uit De Deelen weg geweest en heeft geen mens gefilmd.
Uit het binnen enkele dagen geschoten materiaal hebben ze drie prachtig gelaagde films van ieder circa 15 minuten gemaakt. Het Friese landschap door de ogen van Japanse filmmakers. De films zijn samen met live muziek en poëzie van de groep Tsjinlûd zaterdag 14 november 2015 voor het eerst vertoond op het Noordelijk Filmfestival in Leeuwarden. De dag erna in De Lawei in Drachten en daarna nog in Nijmegen en Rotterdam, waarna de Japanners deels naar huis zijn gegaan en deels hun reis hebben voortgezet.
Jan Kleefstra
Kijk voor beeldmateriaal en dergelijke van deze bijzondere ontmoeting op de Facebookpagina van Tsjinlud.
