Door: Anne Jansma (Stichting Living Lab) en Jaring Brunia (Boer)
Er speelt momenteel veel in de landbouw, en de onzekerheid over de toekomst is groot. De kranten staan wekelijks vol met artikelen over de fosfaat problematiek, derogatie, financieringsproblemen en het gebrek aan bedrijfsopvolgers. Daarnaast speelde er recentelijk de discussie over landschapspijn, de veranderingen in het Friese landschap en de afname van de biodiversiteit. Het is daarom meer dan ooit tevoren relevant om opzoek te gaan naar perspectieven voor een meer natuurinclusieve landbouw. Een landbouw waarin natuur en landschap beter worden geïntegreerd en samenwerking tussen boeren, retailers, banken, overheden, wetenschappers, natuurorganisaties, burgers en consumenten centraal staat. Hiervoor is recentelijk stichting Living Lab natuurinclusieve landbouw opgericht in Friesland.
De sterke toename van het aantal biologische melkveebedrijven in Nederland geeft aan dat boeren opzoek zijn naar andere manieren van boeren en daarbij horende verdienmodellen. Het is daarom van belang om te kijken of er verdienmodellen kunnen worden gecreëerd voor een meer natuurinclusieve manier van boeren, welke breed inpasbaar en uitrolbaar zijn op zowel gangbare als biologische bedrijven. Echter, er zijn nog veel vragen rondom natuurinclusief boeren. Welke stappen kun je als boer zetten om te komen tot een meer natuurinclusieve bedrijfsvoering, en wat is het verdienmodel hieronder? Om op deze vragen een antwoord te krijgen, word er deze winter voor een grote diverse groep jonge Friese boeren een 4-delige masterclass over natuurinclusief boeren georganiseerd door Living Lab. Door de pionierende boeren, die momenteel al actief bezig zijn of bezig gaan met het ontwikkelen van een natuurinclusieve bedrijfsvoering, bij elkaar te brengen hopen we de onderlinge kennis te vergroten. De ene boer heeft al veel ervaring met kruidenrijk grasland, de ander met plasdras gebieden, terwijl anderen ervaring hebben met het omschakelen naar een biologische bedrijfsvoering. Doel van de 4-delige masterclass is dan ook het uitwisselen van kennis en ervaring om van elkaar te leren.
Op maandag 21 november heeft de Amerikaanse boer Joel Salatin de aftrap gegeven voor deze 4-delige masterclass. In een koude schuur op het melkveebedrijf van boer Brunia, nam ’s werelds meest innovatieve boer ons mee in zijn wereld. Als je niet beter zou weten, zou je zeggen dat er complete chaos heerst op het bedrijf van Salatin, varkens in de koeien stal, kippen en kalkoenen die loslopen op het land, en het verbouwen van groenten in de multifunctionele varkens en kippen stallen. Maar niets is minder waar, Salatin is erin geslaagd om op zijn bedrijf een innovatief multifunctioneel productiesysteem te ontwikkelen.
Gedurende de masterclass nam Salatin ons mee in de lessen van toegepaste ecologie en duurzaam bodembeheer. Centraal in zijn verhaal stond hoe je als boer de natuurlijke processen optimaal kunt gebruiken op je bedrijf; met als onderliggend doel om de natuur voor jou te laten werken. Dit principe illustreerde Salatin aan de hand van een aantal voorbeelden. In een natuurlijk systeem graast een kudde bizons vanwege de predatiedruk altijd maar een korte tijd intensief op één plek, om vervolgens weer verder te trekken. Hierdoor krijgt het land voldoende tijd en rust om te herstellen, om vervolgens weer intensief te worden begraasd. Volgens Salatin is dit systeem in de landbouw goed te simuleren met stripgrazen of rotatieweiden. Door de vele koeien op een kleine plek, gaan de koeien anders weiden en zijn ze minder selectief. Dit heeft grote invloed op de onkruiddruk en is enorm gunstig voor de totale opbrengst. Daarnaast onderstreepte Salatin het belang van het voeden van de bodem. Het bemesten met vaste mest en andere vormen van compost is een cruciaal element in zijn bedrijfsvoering, en heeft geleidt tot een zeer sterke bodemverbetering. Het verhaal van Salatin ging echter niet alleen over innovatieve en functionele manieren om anders te boeren, maar ook over productafzet en het verkleinen van overheadkosten. Door te zorgen voor lage vaste kosten heb je veel minder omzet nodig om winst te draaien. Inspirerende voorbeelden waarvan we zeker elementen kunnen implementeren in ons landbouwsysteem.
Tot slot gaf Salatin een bijna filosofisch antwoord op de vraag wat ervoor Nederlandse boeren mogelijk is; Als je in de auto zit en de verkeerde afslag hebt genomen, schiet je er niks mee op om langzamer te gaan rijden. Je zult namelijk nooit bij je uiteindelijke bestemming komen. Kortom, een ommezwaai in onze manier van denken en doen is nodig. Wijze lessen met voldoende stof tot napraten in de vervolgbijeenkomsten.
