Componist, muzikant en vogelkenner Sytze Pruiksma:
Hij wilde muzikant worden én bioloog. Een onwaarschijnlijke combinatie, maar Sytze Pruiksma brengt ze samen in zijn composities en improvisaties op het Friese landschap. Daarmee vertelt hij een universeel verhaal, merkt hij als hij de wereld rond reist en voor internationale gezelschappen speelt. Dat doet hij onder meer met grutto-kenner Theunis Piersma, die de soort al dertig jaar over de hele wereld onderzoekt.
Samen vertellen ze het levensverhaal van de grutto van kuiken tot volwassen vogel. Ze laten ook zien en horen welke gevolgen de veranderingen in het leven van de grutto in Friesland heeft voor mensen aan de andere kant van de wereld. “Doordat hij door de verslechterde omstandigheden hier drie weken eerder aan zijn trek begint, komt hij bijvoorbeeld ook drie weken eerder aan in Guinee Bissau, waar de boeren dan net de rijst planten. De grutto’s eten alle zaad op. De boeren kweken daarom tegenwoordig de rijstplantjes op in het dorp in plaats van in de velden. Als ze sterk genoeg zijn, verhuizen ze de planten alsnog naar het land buiten het dorp.”
De muzikale intermezzo’s waarmee Sytze het verhaal van Theunis Piersma ondersteunt, spreken niet alleen tot de verbeelding van de luisteraars, maar ze geven ze ook de tijd om de informatie te laten bezinken en verwerken. “Je merkt dat mensen die momenten gebruiken voor bezinning”, vertelt Sytze. “Dat werkt heel goed. Kunst kan een belangrijke rol spelen in het bewust maken van mensen.”
Sytze merkt bij concerten regelmatig hoe groot de impact van muziek kan zijn. “Na de voorstelling Music of Migration, die Theunis en ik speelden tijdens de opening van het 50-jarig jubileumcongres van het Wereld Natuur Fonds, kwam een man uit India op mij af, in tranen. ‘Dit is ook ons verhaal’, zei hij. Daar gaat het mij om. Ik wil via mijn muziek een verhaal vertellen. Bij het Waddencongres waar ik recent optrad, vertelden mensen naderhand dat ze tijdens het luisteren het gevoel hadden op het Wad te zitten. Dat is toch mooi.” Ook dat het na een concert dat hij onlangs in Berlijn gaf, lange tijd stil bleef, voordat de luisteraars zich losmaakten en er een staande ovatie volgde, ervoer de componist/muzikant als een groot compliment. “Dat had ik nog nooit gehoord. Dat het zo lang stil is. Geweldig.”
Begin volgend jaar gaat Sytze met de Leeuwarder brassband Soli Brass, waar hij in het verleden vier jaar bij heeft gespeeld, een spannend experiment aan. Zijn compositie ‘Reade Skries’ wordt voor de dertigkoppige, internationaal gelauwerde band bewerkt en tijdens de eerste van een reeks van lezingen over de Kening fan ‘e Greide op 12 februari uitgevoerd. Daarnaast gaat hij met de blazers op 17 februari in de kleine zaal van De Lawei in Drachten een improvisatie op het landschap brengen. “Ik vind het heel dapper dat de band dit doet. Brassbands zijn niet gewend te improviseren Voor veel muzikanten zal het echt lastig zijn om de muziek uit zichzelf te halen; bij zichzelf na te gaan wat zij willen vertellen over het landschap en dat via hun instrument om te zetten naar muziek. Ik ben benieuwd wat er gebeurt als ik de tuba-speler vraag te improviseren op de grutto. Als ze de juiste mood weten te creëren, inspireren ze elkaar en dan gaat het dak eraf.”
Als het project lukt, wil Sytze het idee verder verspreiden over de provincie. Friesland kent een enorme hafabra-traditie. Daarvan wil hij gebruik maken om letterlijk ruchtbaarheid te geven aan de dramatische conditie van het weidelandschap; op de brass voor de grutto. “Het is vijf over twaalf. Elk dorp heeft wel een fanfare of harmonie. Ik wil zo’n dertig van die korpsen laten spelen op bijvoorbeeld de plaatselijke jaarvergadering van de vogelwacht. Het zou mooi zijn als in 2014 in de hele greide een vogelsymfonie klinkt, op het land en in het dorp.”
