Voedselketen XL, dus zo zit dat

Weet jij wat er precies op je bord ligt? Ken jij de achtergrond van het plakje kaas op je boterham? En waarom zijn bijen onmisbaar in het voortbestaan van de natuur? Tijdens het evenement Voedselketen XL wordt duidelijk wat biodiversiteit precies is en waarom we echt niet zonder kunnen.

Iedereen moet eten, de voedselketen is onmisbaar in het bestaan van mens, plant en dier. Voedsel lijkt vaak binnen handbereik, maar voordat het op je bord ligt gaat er een complex proces aan vooraf. Door maatregelen, beperkingen en regels verandert de wereld rondom de productie van ons dagelijks voedsel aanzienlijk en dat heeft gevolgen voor het evenwicht in de soorten op aarde; de biodiversiteit.

Biodiversiteit is belangrijker dan je denkt. Het zorgt voor schoon water, vruchtbare grond en een stabiel klimaat. Deze natuurlijke hulpbronnen zorgen dat we kunnen bestaan. Soorten en ecosystemen maken de productie van zuurstof mogelijk, zorgen voor afbraak van dode dieren en planten, bestuiving van planten (waaronder landbouwgewassen), waterzuivering en het beheersen van plagen.

Wist je bijvoorbeeld dat bijen zorgen voor bijna een van iedere drie happen die je eet? Door een overvloed aan giftige bestrijdingsmiddelen dreigen bijen uit het zicht te verdwijnen. Dat is slecht nieuws, want zonder de bestuiving van deze zoemende druktemakers kunnen groente, fruit, noten en zaden niet voortbestaan. Om grip te houden op onze eigen voedselketen, reikt biodiversiteit mogelijke oplossingen aan.

Voedselketen XL (daar las je eerder ook al over) geeft een kijkje in de wereld van biodiversiteit in landbouw en veeteelt. Het project laat je nadenken over hoe we onze voedselketen logischer kunnen organiseren, met zo weinig mogelijk gifstoffen, maar ook met aandacht voor het welzijn van dieren en met een eerlijke prijs voor producenten.

Een duidelijk en praktisch voorbeeld zie je op de boerderij van Boer Jaring, in Flansum. Hij pakt zijn dagelijkse bestaan als boer net even anders aan en creëert daarmee een heldere visie op de toekomst. Met de natuur als zijn grootste bron van kennis, inspiratie en kracht, werkt hij mee aan het in stand houden van de natuurlijke voedselketen. Hoe je dat in de praktijk terugziet, vertelt Jaring samen met een aantal enthousiaste collega’s tijdens het evenement Voedselketen XL. Zaterdag 2 april staat dan ook volledig in het teken van biodiversiteit op de boerderij. De hekken van de wei zijn geopend voor een bont gezelschap, variërend van boeren tot politici, chefkoks tot activisten, beleidsmakers en journalisten en van wetenschappers tot gewoon belangstellenden uit de buurt.

Naast een zonnige dag met hartstikke lekker (lokaal) eten en drinken, is er een scherp programma over de hele dag, vol workshops en de ruimte om met elkaar in gesprek te gaan. Guus Thijssen (van Youth Food Movement) merkt terecht op; “Persoonlijk contact maakt de eerste stap naar bewustwording makkelijker.” En dat blijkt, want opvallend genoeg gaan al vanaf het eerste moment de gesprekken niet alleen over koetjes en kalfjes (…) maar juist ook over de inhoud. Daar draait het om vandaag. Iedere workshop laat een toepassing van biodiversiteit zien;

• bewustwording. Een uitspraak die ook na afloop van de dag blijft nagalmen komt van Natasja van het Wereld Natuur Fonds: “de natuur is onze bondgenoot, niet de vijand!” De dames Claudy Jongstra en Lisette Bokma geven elk op hun eigen creatieve manier invulling aan dit principe. Claudy ken je natuurlijk van haar prachtige textielwerken en ze is een meester op het gebied van vilt. Tijdens haar presentatie benadrukt ze dan ook; “Kijk wat de natuur ons brengt! Heb oog voor de meest indrukwekkende materialen en kleuren, die wij – met wat voor geavanceerde machines dan ook – niet eens kunnen namaken.” Ook Lisette Bokma gaat met haar zuivelset en productlijn Wei Kookgerei terug naar de basis. “Ik wil mensen graag bijbrengen hoe puur voedsel smaakt, en hoe je daar vooral ook zelf mee aan de slag kunt. Zelf maken is leuk, leerzaam en maakt je creatief. Bovendien hoef je niets weg te gooien en krijg je weer respect voor onze natuur!”
• kruidenrijk grasland. Het weiland waar de koeien van Jaring rondlopen is bezaaid met kruiden, plantjes en meerdere soorten gras. Heel voedzaam en gezond omdat het niet bespoten is met giftige stoffen en vol zit met mineralen. Hij werkt niet met kunstmest en zo weinig mogelijk krachtvoer en antibiotica. Dankzij deze bijzondere samenstelling is niet alleen de melk en het vlees van de koeien gezond, maar is ook de grasopbrengst hoog. Wildplukker John Zijlstra neemt zijn toehoorders mee het weiland in, om ze zelf te laten proeven dat er echt veel smaakvol lekkers te vinden is. Zo vertelt John dat hij zijn salade altijd zelf maakt, het liefst vers uit het land. Grote kans dus dat die lekkere, maar moeilijk verklaarbare smaak van je festivalsandwich rechtstreeks uit het weiland komt.
• honingbijen. Je zou het misschien op het eerste gezicht niet zeggen, maar bijen zijn onmisbaar in de voedselketen. Ze zorgen voor de bestuiving van gewassen en wilde planten, wat meteen een gevarieerd menu vormt voor vogels en kleine zoogdieren. Maar, omdat de natuurlijke leefomgeving ernstig is aangetast, neemt het aantal bijen af. Gelukkig komt langzamerhand het besef terug dat – mits er voldoende bloemen bloeien waar ze op kunnen vliegen – honingbijen bijdragen aan een grotere biodiversiteit. Jan Willem van botanische tuin de Kruidhof vertelt vol passie over de magische wereld van bijen. Bovendien steken de gasten zelf ook nog de handen uit de mouwen tijdens het maken van een bijenhotel. Hartstikke leuk om te doen, en ook nog eens een mooi begin van een grotere bijenpopulatie. Bestel deze zomer nog maar een groene thee met honing dus, en laat de bijen lekker met je meesnoepen.

Een dag is niet compleet zonder eten. Tijdens het diner (tot in de puntjes verzorgd door Restaurant Sems en met een bijzonder dessert van Naresh Ramdjas) is de stilte slim opgevuld met een debat. Op het podium staan vijf sprekers, ieder met een eigen invalshoek en visie op biodiversiteit;

• Jaring Brunia (boer)
• Jan Huitema (boer, maar ook Europarlementariër in Brussel)
• Natasja Oerlemans (Wereld Natuur Fonds)
• Klaas Sietse Spoelstra (Kening fan ‘e Greide)
• Guus Thijssen (Youth Food Movement)

Vooraf aan het debat krijgt iedere spreker een paar minuten tijd om een stelling te benoemen en deze te verdedigen. Wat blijkt: de standpunten over dit onderwerp zijn absoluut verschillend. Waar Klaas Sietse er bijvoorbeeld van overtuigd is dat “kleinschalig ondernemen juist noodzakelijk is” weet Guus zeker dat “juist die kleinschaligheid juist in de Randstad bijna onmogelijk is”.

Jan en Jaring waren het erover eens dat regelgeving ruimte moet bieden aan ondernemerschap en innovaties. Ook het publiek discussieert mee. Bastiaan uit het publiek roept strijdvaardig: “Ik hoor en zie totaal geen visie. Het systeem is verrot! Laten we de hele boel onder water zetten en kijken wat er dan allemaal mogelijk is.” Hoewel niet alle motivaties gegrond zijn (“want laten we wel realistisch blijven”, aldus Natasja) is er voldoende ruimte voor discussie.

Toch lijken de sprekers naar elkaar te luisteren, want naarmate het gesprek vordert bekoelen de verschillen. Guus benoemt uiteindelijk: “Iedereen voelt dat er iets moet gebeuren. De vorm is verschillend, maar de richting is hetzelfde. Uitwisseling met elkaar is de sleutel naar de verandering”. Ook Jaring is het hier mee eens; “Kijk naar wat de natuur ons leert!”. Jan vult aan; “Het is belangrijk dat we ook in Brussel leren van hoe een boer leert als boer. De boer wordt nu teruggefloten door regels en dat is zonde want daarmee ga je voorbij aan zijn denkkracht en ervaring. Maak gebruik van elkaars kennis!”

Het blijkt dat de ideeën dichter bij elkaar liggen dan je op papier zou verwachten. Een goed teken, want ook daaruit kunnen we opmaken dat verandering begint door met elkaar in gesprek te gaan. En dat is wat je tijdens het festival terugziet. Het is niet de bedoeling om ineens de hele wereld te veranderen. Door kleine stapjes te zetten bouwen we mee aan een mooie toekomst. En die begint bij een logische bijdrage aan onze voedselketen; met zo weinig mogelijk onnatuurlijke stoffen, met aandacht voor het welzijn van dieren en een eerlijke prijs voor de producent. Eet smakelijk!

Bekijk hier een fotoverslag, met beelden van Erikjan Koopmans.

Tekst: Welcome to the Village