Dat staat in het eerste Living Planet Report – Natuur in Nederland van het Wereld Natuur Fonds (WNF). Het rapport schetst het meest uitgebreide beeld van trends in dierpopulaties in Nederland tot nu toe. Daarmee vormt het een goede graadmeter voor de staat van de natuur. De studie is uitgevoerd samen met de duizenden vrijwilligers van soortenorganisaties Anemoon, EIS, Ravon, Sovon, de Vlinderstichting en de Zoogdiervereniging en met Naturalis Biodiversity Center. Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) heeft de berekeningen uitgevoerd en de resultaten zijn opgenomen in het Compendium voor de Leefomgeving, de officiële website met feiten en cijfers over natuur en milieu in Nederland.
Kwetsbaar herstel
Het opvallende natuurherstel is hoopgevend, maar gering en kwetsbaar. Zo komt de gemiddelde toename van dieren in Nederland grotendeels voor rekening van de sterke opleving in rivieren en drassige gebieden. Soorten als libellen, moerasvogels en de otter profiteren van schoner water en natuurherstel. Op land blijft de situatie daarentegen zorgelijk. Dat is vooral te wijten aan de intensieve landbouw. In agrarische gebieden lijden dieren onder zware bemesting, pesticidengebruik en het droogmalen en maaien van weilanden. Bekende slachtoffers zijn weidevogels, zoals de grutto, de tureluur en de scholekster. Ook andere boerenlandvogels, zoals de veldleeuwerik, gaan hard achteruit.
Verder groeien duinen en heidevelden dicht met gras en struiken door stikstofuitstoot van de intensieve veehouderij. Vogels, vlinders en reptielen die open gebied nodig hebben zijn daarvan de dupe. Daarnaast zijn hun leefgebieden vaak te klein en te versnipperd. In de bossen blijven aantallen dieren gemiddeld gelijk. In zee gaat het pas de laatste jaren iets beter. Dat komt onder meer door Europese visquota, waardoor commerciële vissoorten als schol en haring zijn toegenomen.
Industrialisering
De lichte toename van dieren staat niet in verhouding tot het grote natuurverlies in de vorige eeuw. Het Living Planet Report schetst de trend sinds 1990, omdat vanaf dat jaar voldoende gegevens beschikbaar zijn. Daardoor blijft echter buiten beschouwing dat de meeste biodiversiteit al veel eerder was verdwenen door modernisering en industrialisering. In natuurboeken van rond 1900 beschrijven auteurs bijvoorbeeld nog heidevelden vol korhoenders en bloemrijke, natte weilanden met wolken vlinders, kemphanen en boomkikkers. In rivieren zagen zij zalmen en steuren en in de Noordzee bestonden uitgestrekte oesterbanken die veel andere dieren aantrokken.
Na de scherpe daling sinds begin vorig eeuw laten diersoorten nu voor het eerst tekenen van herstel zien. “Nederland kan aan de vooravond staan van historisch natuurherstel”, aldus WNF directeur Johan van de Gronden. “Dit rapport geeft ons daarvoor de handvatten. Vooral als we de uiterst schadelijke intensieve landbouw kunnen kantelen naar een milieusparende variant kan het prille herstel zich vol doorzetten. En wat een beloning ligt er in het verschiet: voor het eerst in generaties hebben onze kinderen de kans op te groeien in een land met een rijkere natuur dan wij ons kunnen herinneren!”
Agrarisch landschap
Op het platteland zijn dierpopulaties sinds 1990 met 40 procent gedaald. Dat is vooral toe te schrijven aan de grootschalige en intensieve landbouw. Zware bemesting en pesticidengebruik, het voortdurend maaien van de monotone weilanden, stikstof uit de veehouderij en het droogmalen van polders zijn funest voor vogels en vlinders. Weilanden met diverse plantsoorten en natuurlijke plekken voor dieren om nesten te bouwen en te schuilen zijn schaars. De vogelstand in het agrarisch landschap is sinds 1960 al met ruwweg tweederde afgenomen. Weidevogels als de grutto, de tureluur en de scholekster hebben het erg zwaar. Boerenlandvogels, zoals de veldleeuwerik, vinden te weinig voedsel door rijkelijk gebruik van bestrijdingsmiddelen. Vlinders komen op het platteland alleen nog voor in kleine versnipperde randen van weilanden, erven, bermen en op dijken. De das en hamster doen het wel iets beter, maar alleen dankzij gerichte bescherming. De haas is stabiel gebleven.
Lees het volledige artikel hier.
Luister ook de toelichting van WNF-directeur Johan van de Gronden op Radio 1 (vanaf 11:33) en bekijk het filmpje over het Report
De presentatie van het Living Planet Report is vanmiddag bij Naturalis in Leiden. Onze aanvoerder Klaas Sietse Spoelstra en biodiverse boer Jaring Brunia nemen plaats in een discussieforum dat wordt bevraagd door, jawel, Jort Kelder.
