< >
Kening
 

Zet je tanden in een nieuwe tijd

In de Media  • 30 mei 2017   
 
 
 
 

De zoektocht van een mienskip (gemeenschap) naar een iepen mienskip (open gemeenschap). Een zoektocht naar de positie van Fryslân in de tijd die voor ons ligt. Dat is het mooie van het LF2018-themalied ‘Seis oere thús’ fan Nynke Laverman, dat de bedoeling van LF2018 zo goed verwoordt.

Klaas Sietse Spoelstra

Op zoek naar andere antwoorden op nieuwe vraagstukken over de Friese stad en zijn platteland. Zodat we daar in de jaren na 2018 iets aan overhouden. Dat zoekende verhaal speelt in Fryslân, maar ook op zoveel andere plaatsen op het Europese platteland.

LF2018 was tot dusverre een zaak van vallen, opstaan, verliezen en uiteindelijk winnen. Bij tijd en wijle ging het op en neer als een achtbaan. Hoe sta je in zo’n proces? Soms zag je het doel helder voor ogen en voelde je de diepe betekenis, dan weer de wrevel en de cynische gedachte: heeft het nog niet genoeg geld gekost? Moet dat nou wel doorgaan, zo’n 18 meter lange walvis in de Harlinger haven?

Leeuwarden heeft de competitie European Capital of Culture gewonnen op het thema ‘fan mienskip nei iepen mienskip’. In dit winnende concept durven we onszelf in een ingrijpende en snel veranderende tijd niet alleen vragen te stellen maar ook antwoorden te geven. De antwoorden worden van onderop gezocht, liever dan vanuit de bestuurlijke of institutionele kaders. Van onderop betekent ook: van dichtbij en vaak met kleine stapjes. En oplossingen bieden voor de grote vraagstukken van deze tijd. Het blijft overzichtelijk en begrijpelijk, en daardoor voelen mensen zich er sterker bij betrokken. En dan kan een open en prikkelend cultureel programma, zoals LF2018 bedoeld is, een katalysator zijn voor zo’n veranderingsproces. Dat is waarover LF2018 in de kern gaat. Maar het proces stuitert soms als een mienskippybal. En dat is ook niet zo vreemd.

Het project Lân fan Taal zoekt antwoord op de vraag hoe een regionale taal levend kan blijven in een globaliserende wereld. Bij Sense of Place gaat het om de welhaast vergeten kenmerken van ons unieke internationale Waddengebied. Welcome to the Village poogt in een festivalomgeving innovatie op kleine schaal vorm te geven, met projecten als Innofest. Ziedaar, drie Europese verhalen. En ja, hier en daar zal de gemeenschap worden geprikkeld, zich ongemakkelijk voelen en op al die nieuwe wegen eens van het eigen pad afdwalen. Is dat niet altijd zo bij een koersverlegging?

Bij het project Kening fan ’e Greide, het burgerinitiatief, gaat het om de zorgen over de verschraling van het landschap. Het verbindt de maatschappelijke vraag rondom de landschapsverandering aan diepere culturele waarden van de regio. Met de grutto als metafoor en spiegel voor de mens. Alweer een groot Europees thema dat we in 2018 in breder verband zichtbaar zullen maken, als Celebrating Diversity.

De grutto vergrijst, haar jongen halen het niet. Het is nauwelijks anders met de overige weidevogels. Intussen kennen we de oorzaak. Een oprechte, diep betrokken gemeenschap kijkt in afgrijzen toe. De jaarlijkse reis van de grutto, van Afrika naar Fryslân, wordt elk jaar spreekwoordelijk lastiger. Haar nageslacht is niet meer in staat om de populatie op niveau te houden.

Deze grutto lijkt beter dan de mens te zien dat zijn broedland zijn land niet meer is. De predatie treft hem harder dan twintig jaar geleden. Ja, nu zien wij het ook. Waar zijn de bloemen, de dikke pieren? Hier en daar zien we een wakkere en betrokken boer, die een zompig grasland voor zijn weidevogels aanlegt. Misschien wel tegen beter weten in. Ook hij voelt de verandering, en er vallen woorden uit zijn taal.

Het ecologisch systeem van het boerenland – zo’n 70% van het Friese landschap – is uit het lood. De predatoren doorstaan de zachte winters probleemloos, door een overdaad aan voedsel. Gouden tijden voor de vos, de marter, de buizerd. Over een verstoord ecologisch systeem gesproken: hoe zit het met de teruglopende insectenaantallen? Hoeveel grote kwesties roept de grutto wel niet op? Het vraagstuk van de wereldwijde druk op gezonde ecosystemen, het aanhoudend afkalven van de biodiversiteit. De grutto als indicator voor het welzijn van het zo unieke Nederlandse cultuurlandschap. Hij vertelt daarmee ook hoe het met ons als mensen gesteld is. Hoe gezond is die leefomgeving nog?

Je zult ’t maar zijn: weidevogel! Vind nog maar ’ns een lekker plekje in onze weilanden, op onze akkers. Het land is stil en dood. Het water staat laag in de sloten, de grond is bikkelhard. “Waar kan ik in vredesnaam nog wormen of insecten vinden voor mijn jonkies?’ De vogelwacht staat erbij te grienen.

Het is kortzichtig om de boer van alles de schuld te geven. De boerenstand, zo diep in onze gemeenschap geworteld, ziet zich geconfronteerd met landbouwprijzen en adviseurs die oproepen tot rationeel boeren en schaalvergroting. Wie het boerenhart begrijpt, begrijpt ook dat diens keuze berust op overleven. Het is een worsteling om zijn familiebedrijf over te dragen op een volgende generatie. Maar moet het nu zo? Kan het niet anders? Met elkaar?

We kunnen praten over landschapspijn, maar ook dromen over landschapsverlangen. En het Fries in het onderwijs kunnen we beweeklagen, maar we kunnen ook de verantwoordelijkheid nemen door er zelf iets aan te doen. Een beetje minder naar elkaar wijzen, een beetje meer zelf op de bres springen. Je vinger omhoogsteken en zelf in actie komen. Wie scherp kijkt, ziet dat die mentaliteit al op veel plekken opbloeit.

Daar moeten we heen met ons winnende LF2018-bidbook. Vestig de blik niet langer op de directie- of bestuurswisselingen, maar houd de rode draad in het oog. Zie het project LF2018 als een proces. Een proces van twintig jaar, waarmee we in 2010 waren begonnen en waarvan we in 2030 zullen kunnen zeggen dat het van betekenis is geweest. Het jaar 2018 is daarbij een tussenstation.

Hoe durven we onszelf te positioneren in die nieuwe tijd? Hoe staan we tegenover de uitdagingen van onze regio als voorbeeld van rurale regio’s in Europa? Zijn we een wingewest voor grote steden en bedrijven, of hebben we op een andere wijze een eigen positie? LF2018 gaat over de vraag hoe we omgaan met onze toekomst. De zoektocht naar voren. Natuurlijk wortelen we in de regio, met onze eigen rituelen en gebruiken. Maar met de blik open, voorbij de horizon van heden. Bij alle praktische rompslomp rondom LF2018 lijkt dat verhaal wel eens onder te sneeuwen.

Op de dag dat onze nieuwe Commissaris van de Koning over de drempel van het Provinciehuis stapte, zei Bert Looper, directeur van Tresoar, dat het proces van mienskip naar iepen mienskip ook het zoeken is naar de vernieuwing van onze regionale identiteit. Onze kenmerken verschieten allengs van kleur, onder meer wegens de globalisering,. Dat biedt ook een geweldig perspectief. Ruimte om te dromen. Energie om weerstand te overwinnen. De achter-de-kar-hangers te laten hangen en de voorlopers voorop te laten lopen. Dan is er ruimte voor bloei. Het zoeken naar een nieuwe tijd.

Niet voor niets kwam de energie van het winnende proces van een groep jonge, creatieve denkers en doeners: Kooperaasje 2018, met een mentaliteit van ‘er vol in vliegen’. Zo’n mentaliteit is in de toekomst van groter belang. Meer en meer komen nieuwe oplossingen van niet al te druk begane paden, maar juist uit onverwachte hoek. Dat noemt men ‘disruptie’. Disruptive innovation is confronterend en kan de boel nogal overhoop gooien.

Dat wordt wellicht als bedreigend ervaren. De arrogantie en koppigheid om buiten de bekende paden te treden is echter broodnodig. Ook al schudt men hoofden achter oude burelen. Het gaat dus over nieuwe interventies in bestaande maatschappelijke vraagstukken. Dat is waar de honger naar vernieuwing zit en waar de tijdsgeest ook om vraagt. Het doorbreken van collectieve onmacht waarmee grote vraagstukken soms vergroeid zijn geraakt. Naar het zoeken van perspectief. Het vergt lef om daar voldoende adem voor te scheppen. Een maatschappelijke buitenboordmotor aan te slingeren met een agenda voor vijf tot twintig jaar vooruit. Los van de dynamiek van het heden.

Beste bewoners en politici, geef de ruimte. Ruimte voor dromen en daden. Kom uit de kramp van alledag. Laat je uitdagen en daag zelf uit. Maak gebruik van de rijkdom aan ideeën. Denk niet in hokjes, denk niet op korte termijn. Met het doorknippen van lintjes scoor je tegenwoordig niet meer, dat is oude politiek.

Ook die grutto vraagt ons het heden en morgen met andere ogen te bekijken. We kunnen beginnen met daarover samen te praten, in alle openheid. Laat LF2018 ook dat moment zijn, en zie dat het al begonnen is. We hebben al genoeg oude koeien uit de sloot gehaald. Dat is wat de grutto ons vraagt: zet je tanden in een nieuwe tijd.

Klaas Sietse Spoelstra is mede-initiator van LF2018 en van Kening fan ’e Greide, in het kader van LF2018 onder de titel Celebrating Diversity.

SEIS OERE THÚS

Kom dyn nêst út jonge
It nêst waarm fan ferline
Skuor iepen de gerdinen
Spring derút de dei is nij
Hearst de klokken
De takomst ropt om dy

Mei juster achterop
Hast altyd tsjin ’e wyn yn
Doar dysels opnij te finen
Flean dyn eigen skaad foarby
En fluitsje
Fluitsje dy wer nij

En de klokken se sjonge
Se sjonge foar ús
Seis oere thús
Seis oere thús
En de klokken se sjonge
Allinne foar ús
Flean de wrâld yn myn jonge
Seis oere thús

De fearten fol mei âlde kij
Dy’t oeral wat fan fine
Lit de sinne foar dy skine
Hear de fûgels, do bist frij
Fiel de grûn fiel dy bûn
Foar altyd ferbûn oan dy

En de klokken se sjonge
Se sjonge foar ús
Seis oere thús
Seis oere thús
En de klokken se sjonge
Allinne foar ús
Flean de wrâld yn myn jonge

Fertel my watsto net witst
En ik folgje en ik folgje
Ferjit fan wa’sto der ien bist
Want ik ken dy
Nim my mei yn dyn dreamen
Nei wêrsto noch net bist
Set dyn tosken yn in nije tiid
Set dyn tosken yn in nije tiid

© Nynke Laverman

 
 

Zet je tanden in een nieuwe tijd

In de Media  • 30 mei 2017  • Klaas Sietse Spoelstra   
 
 
 
 

De zoektocht van een mienskip (gemeenschap) naar een iepen mienskip (open gemeenschap). Een zoektocht naar de positie van Fryslân in de tijd die voor ons ligt. Dat is het mooie van het LF2018-themalied ‘Seis oere thús’ fan Nynke Laverman, dat de bedoeling van LF2018 zo goed verwoordt.

Klaas Sietse Spoelstra

Op zoek naar andere antwoorden op nieuwe vraagstukken over de Friese stad en zijn platteland. Zodat we daar in de jaren na 2018 iets aan overhouden. Dat zoekende verhaal speelt in Fryslân, maar ook op zoveel andere plaatsen op het Europese platteland.

LF2018 was tot dusverre een zaak van vallen, opstaan, verliezen en uiteindelijk winnen. Bij tijd en wijle ging het op en neer als een achtbaan. Hoe sta je in zo’n proces? Soms zag je het doel helder voor ogen en voelde je de diepe betekenis, dan weer de wrevel en de cynische gedachte: heeft het nog niet genoeg geld gekost? Moet dat nou wel doorgaan, zo’n 18 meter lange walvis in de Harlinger haven?

Leeuwarden heeft de competitie European Capital of Culture gewonnen op het thema ‘fan mienskip nei iepen mienskip’. In dit winnende concept durven we onszelf in een ingrijpende en snel veranderende tijd niet alleen vragen te stellen maar ook antwoorden te geven. De antwoorden worden van onderop gezocht, liever dan vanuit de bestuurlijke of institutionele kaders. Van onderop betekent ook: van dichtbij en vaak met kleine stapjes. En oplossingen bieden voor de grote vraagstukken van deze tijd. Het blijft overzichtelijk en begrijpelijk, en daardoor voelen mensen zich er sterker bij betrokken. En dan kan een open en prikkelend cultureel programma, zoals LF2018 bedoeld is, een katalysator zijn voor zo’n veranderingsproces. Dat is waarover LF2018 in de kern gaat. Maar het proces stuitert soms als een mienskippybal. En dat is ook niet zo vreemd.

Het project Lân fan Taal zoekt antwoord op de vraag hoe een regionale taal levend kan blijven in een globaliserende wereld. Bij Sense of Place gaat het om de welhaast vergeten kenmerken van ons unieke internationale Waddengebied. Welcome to the Village poogt in een festivalomgeving innovatie op kleine schaal vorm te geven, met projecten als Innofest. Ziedaar, drie Europese verhalen. En ja, hier en daar zal de gemeenschap worden geprikkeld, zich ongemakkelijk voelen en op al die nieuwe wegen eens van het eigen pad afdwalen. Is dat niet altijd zo bij een koersverlegging?

Bij het project Kening fan ’e Greide, het burgerinitiatief, gaat het om de zorgen over de verschraling van het landschap. Het verbindt de maatschappelijke vraag rondom de landschapsverandering aan diepere culturele waarden van de regio. Met de grutto als metafoor en spiegel voor de mens. Alweer een groot Europees thema dat we in 2018 in breder verband zichtbaar zullen maken, als Celebrating Diversity.

De grutto vergrijst, haar jongen halen het niet. Het is nauwelijks anders met de overige weidevogels. Intussen kennen we de oorzaak. Een oprechte, diep betrokken gemeenschap kijkt in afgrijzen toe. De jaarlijkse reis van de grutto, van Afrika naar Fryslân, wordt elk jaar spreekwoordelijk lastiger. Haar nageslacht is niet meer in staat om de populatie op niveau te houden.

Deze grutto lijkt beter dan de mens te zien dat zijn broedland zijn land niet meer is. De predatie treft hem harder dan twintig jaar geleden. Ja, nu zien wij het ook. Waar zijn de bloemen, de dikke pieren? Hier en daar zien we een wakkere en betrokken boer, die een zompig grasland voor zijn weidevogels aanlegt. Misschien wel tegen beter weten in. Ook hij voelt de verandering, en er vallen woorden uit zijn taal.

Het ecologisch systeem van het boerenland – zo’n 70% van het Friese landschap – is uit het lood. De predatoren doorstaan de zachte winters probleemloos, door een overdaad aan voedsel. Gouden tijden voor de vos, de marter, de buizerd. Over een verstoord ecologisch systeem gesproken: hoe zit het met de teruglopende insectenaantallen? Hoeveel grote kwesties roept de grutto wel niet op? Het vraagstuk van de wereldwijde druk op gezonde ecosystemen, het aanhoudend afkalven van de biodiversiteit. De grutto als indicator voor het welzijn van het zo unieke Nederlandse cultuurlandschap. Hij vertelt daarmee ook hoe het met ons als mensen gesteld is. Hoe gezond is die leefomgeving nog?

Je zult ’t maar zijn: weidevogel! Vind nog maar ’ns een lekker plekje in onze weilanden, op onze akkers. Het land is stil en dood. Het water staat laag in de sloten, de grond is bikkelhard. “Waar kan ik in vredesnaam nog wormen of insecten vinden voor mijn jonkies?’ De vogelwacht staat erbij te grienen.

Het is kortzichtig om de boer van alles de schuld te geven. De boerenstand, zo diep in onze gemeenschap geworteld, ziet zich geconfronteerd met landbouwprijzen en adviseurs die oproepen tot rationeel boeren en schaalvergroting. Wie het boerenhart begrijpt, begrijpt ook dat diens keuze berust op overleven. Het is een worsteling om zijn familiebedrijf over te dragen op een volgende generatie. Maar moet het nu zo? Kan het niet anders? Met elkaar?

We kunnen praten over landschapspijn, maar ook dromen over landschapsverlangen. En het Fries in het onderwijs kunnen we beweeklagen, maar we kunnen ook de verantwoordelijkheid nemen door er zelf iets aan te doen. Een beetje minder naar elkaar wijzen, een beetje meer zelf op de bres springen. Je vinger omhoogsteken en zelf in actie komen. Wie scherp kijkt, ziet dat die mentaliteit al op veel plekken opbloeit.

Daar moeten we heen met ons winnende LF2018-bidbook. Vestig de blik niet langer op de directie- of bestuurswisselingen, maar houd de rode draad in het oog. Zie het project LF2018 als een proces. Een proces van twintig jaar, waarmee we in 2010 waren begonnen en waarvan we in 2030 zullen kunnen zeggen dat het van betekenis is geweest. Het jaar 2018 is daarbij een tussenstation.

Hoe durven we onszelf te positioneren in die nieuwe tijd? Hoe staan we tegenover de uitdagingen van onze regio als voorbeeld van rurale regio’s in Europa? Zijn we een wingewest voor grote steden en bedrijven, of hebben we op een andere wijze een eigen positie? LF2018 gaat over de vraag hoe we omgaan met onze toekomst. De zoektocht naar voren. Natuurlijk wortelen we in de regio, met onze eigen rituelen en gebruiken. Maar met de blik open, voorbij de horizon van heden. Bij alle praktische rompslomp rondom LF2018 lijkt dat verhaal wel eens onder te sneeuwen.

Op de dag dat onze nieuwe Commissaris van de Koning over de drempel van het Provinciehuis stapte, zei Bert Looper, directeur van Tresoar, dat het proces van mienskip naar iepen mienskip ook het zoeken is naar de vernieuwing van onze regionale identiteit. Onze kenmerken verschieten allengs van kleur, onder meer wegens de globalisering,. Dat biedt ook een geweldig perspectief. Ruimte om te dromen. Energie om weerstand te overwinnen. De achter-de-kar-hangers te laten hangen en de voorlopers voorop te laten lopen. Dan is er ruimte voor bloei. Het zoeken naar een nieuwe tijd.

Niet voor niets kwam de energie van het winnende proces van een groep jonge, creatieve denkers en doeners: Kooperaasje 2018, met een mentaliteit van ‘er vol in vliegen’. Zo’n mentaliteit is in de toekomst van groter belang. Meer en meer komen nieuwe oplossingen van niet al te druk begane paden, maar juist uit onverwachte hoek. Dat noemt men ‘disruptie’. Disruptive innovation is confronterend en kan de boel nogal overhoop gooien.

Dat wordt wellicht als bedreigend ervaren. De arrogantie en koppigheid om buiten de bekende paden te treden is echter broodnodig. Ook al schudt men hoofden achter oude burelen. Het gaat dus over nieuwe interventies in bestaande maatschappelijke vraagstukken. Dat is waar de honger naar vernieuwing zit en waar de tijdsgeest ook om vraagt. Het doorbreken van collectieve onmacht waarmee grote vraagstukken soms vergroeid zijn geraakt. Naar het zoeken van perspectief. Het vergt lef om daar voldoende adem voor te scheppen. Een maatschappelijke buitenboordmotor aan te slingeren met een agenda voor vijf tot twintig jaar vooruit. Los van de dynamiek van het heden.

Beste bewoners en politici, geef de ruimte. Ruimte voor dromen en daden. Kom uit de kramp van alledag. Laat je uitdagen en daag zelf uit. Maak gebruik van de rijkdom aan ideeën. Denk niet in hokjes, denk niet op korte termijn. Met het doorknippen van lintjes scoor je tegenwoordig niet meer, dat is oude politiek.

Ook die grutto vraagt ons het heden en morgen met andere ogen te bekijken. We kunnen beginnen met daarover samen te praten, in alle openheid. Laat LF2018 ook dat moment zijn, en zie dat het al begonnen is. We hebben al genoeg oude koeien uit de sloot gehaald. Dat is wat de grutto ons vraagt: zet je tanden in een nieuwe tijd.

Klaas Sietse Spoelstra is mede-initiator van LF2018 en van Kening fan ’e Greide, in het kader van LF2018 onder de titel Celebrating Diversity.

SEIS OERE THÚS

Kom dyn nêst út jonge
It nêst waarm fan ferline
Skuor iepen de gerdinen
Spring derút de dei is nij
Hearst de klokken
De takomst ropt om dy

Mei juster achterop
Hast altyd tsjin ’e wyn yn
Doar dysels opnij te finen
Flean dyn eigen skaad foarby
En fluitsje
Fluitsje dy wer nij

En de klokken se sjonge
Se sjonge foar ús
Seis oere thús
Seis oere thús
En de klokken se sjonge
Allinne foar ús
Flean de wrâld yn myn jonge
Seis oere thús

De fearten fol mei âlde kij
Dy’t oeral wat fan fine
Lit de sinne foar dy skine
Hear de fûgels, do bist frij
Fiel de grûn fiel dy bûn
Foar altyd ferbûn oan dy

En de klokken se sjonge
Se sjonge foar ús
Seis oere thús
Seis oere thús
En de klokken se sjonge
Allinne foar ús
Flean de wrâld yn myn jonge

Fertel my watsto net witst
En ik folgje en ik folgje
Ferjit fan wa’sto der ien bist
Want ik ken dy
Nim my mei yn dyn dreamen
Nei wêrsto noch net bist
Set dyn tosken yn in nije tiid
Set dyn tosken yn in nije tiid

© Nynke Laverman